اصول اخلاقی انتشار مقاله

اصول اخلاقی انتشار مقاله

نشریه "منابع آب و تغییر اقلیم" از اصول و ضوابط کمیته‌ بین‌المللی اخلاق نشر (COPE) پیروی می‌کند. نویسندگان، داوران، سردبیران و اعضای هیات تحریریه به‌منظور آشنایی بیشتر با قوانین و منشور اخلاقی مجلات می‌توانند به سایت کمیته اخلاق در انتشارات"Committe on Publication Ethics" مراجعه کنند. در ادامه به مهم‌ترین اصول اخلاق نشر اشاره می‌شود.

 

وظایف اخلاقی نویسندگان

(1) مسئولیت نهایی محتوای مقاله برعهده نویسنده (یا نویسندگان) مقاله است. از این‌رو، نویسندگان موظف هستند با دقت به تفسیر و تحلیل دیدگاه‌های خود بپردازند. هم‌چنین مقاله باید حاوی جزئیات و منابع کافی باشد به‌نحوی که امکان دسترسی سایر پژوهشگران به مجموعه داده‌های یکسان، برای تکرار پژوهش وجود داشته باشد.

(2) مقاله باید کاری جدید و اصیل باشد، یعنی حاصل مطالعات، تجربه‌ها و پژوهش‌های خود نویسنده یا نویسندگان باشد. در نتیجه مقاله حاوی کپی‌برداری از پژوهش‌های دیگران (حتی به‌صورت مستند) یا تکرار ایده‌های دیگران، قابل پذیرش نیست.

(3) نویسنده نباید مقاله یا بخشی از آن را هم‌زمان به نشریه دیگری یا برای ارائه در کنفرانس ارسال کند.

(4) نویسنده مقاله باید درپژوهش خود از هر نوع رفتار غیر‌اخلاقی پژوهشی از قبیل: جعل داده‌ها، تحریف داده‌ها، سرقت علمی، بهره‌گیری از دیگران برای انجام پژوهش و ذکر نام خود به‌عنوان نویسنده، ارسال مجدد مقاله یا بخشی از مقاله خود که در نشریات داخلی یا خارجی به چاپ رسیده است، پرهیز کند.

(5) مقاله باید از هر نوع سرقت علمی (از آثار خود یا دیگران، اعم از نقل عبارت یا نقل به مضمون یا سرقت ایده دیگران بدون استناد) عاری باشد و نویسندگان موظف هستند قبل از ارسال مقاله به مجله، از درستی و صحت کار خود مطمئن باشند (به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).

(6) نویسندگان موظف هستند هرگونه تضاد منافعی را که به‌احتمال زیاد بر نتیجه پژوهش و یا تفسیر یافته‌های آنها تأثیرگذار بوده و یا باعث تعارض احتمالی با منافع سایر مؤسسات یا افراد باشد، مطرح کنند. منابع مالی حامی پژوهش نیز باید ذکر شود (برای دریافت فرم عدم تعارض منافع، به بخش راهنمای نویسندگان رجوع کنید).

(7) اگر نویسنده‌ای متوجه اشتباه یا بی‌دقتی مهمی در اثر خود شود، موظف است مراتب را به‌سرعت به سردبیر مجله اطلاع داده و در فرآیند بازبینی و اصلاح مقاله همکاری نماید.

(8) نویسنده مسئول باید هم‌زمان با ثبت مقاله، اسامی و اطلاعات همه نویسندگان همکار را نیز در سامانه ثبت کند و پس از آن نام نویسنده دیگری را اضافه نکند.

(9) لازم است فرم تعهدنامه توسط همه نویسندگان مقاله امضا و همراه با مقاله ارسال گردد. مسئولیت درستی محتوای مقاله با همه نویسندگان است (برای دریافت فرم، به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).

(10) مقاله باید از هر نوع تبعیض نژادی، قومی، جنسیتی و سیاسی عاری باشد.

(11) برای رعایت محرمانه بودن فرآیند ارزیابی، نویسندگان باید در مقاله از ارائه هرگونه اطلاعاتی که منجر به شناخته شدن آنها شود پرهیز کنند.

 

وظایف اخلاقی داوران

(1) داوران باید با بررسی محتوایی و کیفی مقاله، به سردبیر و اعضای هیأت تحریریه در پذیرش یا رد مقاله کمک نموده و با ارسال اصلاحیه به نویسندگان، در ارتقای سطح کیفی مقاله و مجله سهیم ‌باشند.

(2) داور انتخابی باید بلافاصله پس از بررسی خلاصه مقاله، سردبیر نشریه را از تصمیم خود در مورد پذیرش یا عدم‌پذیرش داوری (به‌دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا غیره) مطلع نماید و در صورت پذیرش داوری، مقاله را در زمان مقرر داوری کند.

(3) اگر مقاله خارج از حوزه تخصص داور است باید از ارزیابی آن امتناع ورزد.

(4) داوران باید به محرمانه بودن فرآیند ارزیابی احترام بگذارند و نباید اطلاعات مربوط به مقاله را قبل، حین و بعد از داوری در اختیار دیگران قرار دهد.

(5) داوران باید مقالات را به‌طور عینی، بی‌طرف و عادلانه ارزیابی کنند و از جهت‌گیری‌های شخصی در توصیه‌ها و قضاوت‌های خود اجتناب کنند. داوری مقالات باید بر‌اساس مستندات علمی و استدلال کافی باشد و با وضوح و روشنی بیان شود و از دخالت دادن مسائل قومی، ملیتی، نژادی، سیاسی، مذهبی و جنسیتی در داوری پرهیز شود.

(6) داوران موظف‌اند منابعی که نویسنده به آنها ارجاع داده را شناسایی و بررسی نمایند. هرگونه نتیجه‌گیری و مباحث مطرح شده باید مستند باشد. همچنین داوران موظف‌اند درصورت مشاهده هرگونه شباهت یا هم‌پوشانی بین اثر ارسالی و مقاله‌ای دیگر، مراتب را به سردبیر اطلاع دهند.

(7) داوران نباید از اطلاعات یا ایده‌هایی که در فرآیند ارزیابی به‌دست آورده‌اند، برای منافع شخصی استفاده نمایند. هم‌چنین لازم است از ارزیابی مقالاتی که از نظر آنها مشمول تضاد منافع اعم از منافع مشترک مالی، سازمانی، شخصی و یا هرگونه ارتباط یا پیوندهای دیگر با شرکت‌ها، نهادها یا افراد مرتبط با مقالات است، امتناع کنند.

(8) داوران در صورت آگاهی از هویت نویسنده، بدون اجازه سردبیر نباید به‌طور مستقیم وارد بحث با وی شوند.

(9) در صورتی که داوران مقاله متوجه شدند مقاله برای نشریه دیگری ارسال شده است یا این که مقاله برگرفته از آثار چاپ شده یا چاپ نشده دیگران است باید سردبیر را در جریان قرار دهند.

(10) داوران باید از به‌کارگیری عبارات توهین‌آمیز، خشن و غیر‌علمی در داوری پرهیز کنند.

(11) داوران نباید داوری مقاله را بدون اطلاع سردبیر، به شخص دیگری واگذار کنند.

 

وظایف اخلاقی سردبیران

(1) سردبیر مجله مسؤول اتخاذ تصمیم نهایی در پذیرش یا رد مقالات ارسالی است و این امر با کمک هیأت تحریریه و با رعایت مسائل مربوط به حق کپی‌برداری، سرقت علمی، و غیره هم‌چنین صلاحدید داوران انجام می‌گیرد.

(2) سردبیران باید پیوسته در جهت ارتقاء سطح کیفی نشریه تلاش کنند.

(3) سردبیران باید با برخورداری از آزادی و اختیار و با حفظ استقلال علمی، به انجام وظایف سردبیری از جمله پذیرش یا رد مقالات بپردازند و در این رابطه تحت تاثیر عوامل غیرعلمی و غیرتخصصی قرار نگیرند.

(4) قضاوت سردبیر درمورد مقالات، باید فقط براساس شایستگی علمی باشد. بنابراین، سوگیری شخصی یا در نظر گرفتن ملیت، جنسیت، مذهب و مسائل قومی، نژادی و سیاسی نباید ملاک رد و قبول مقالات به‌حساب ‌آید.

(5) سردبیر و هیأت تحریریه نباید اطلاعات مربوط به مقاله را جز برای داوران، نویسندگان و ویراستاران افشا کنند.

(6) آن بخش از مطالب مقالات ارسالی که منتشر نشده‌اند نباید در پژوهش شخصی سردبیر و یا هیأت تحریریه استفاده شوند. اطلاعات و یا ایده‌های محرمانه که از طریق ارزیابی مقالات کسب شده‌اند لازم است به‌طور محرمانه حفظ شوند و برای منافع شخصی استفاده نشوند.

(7) سردبیران همیشه باید راه‌بردهایی را به‌منظور بالا بردن کیفیت مقالات، پیشنهاد داده و اجرا کنند.

(8) سردبیران باید تلاش کنند پاسخگوی نیازهای مخاطبان و نویسندگان باشند.

(9) سردبیران در جهت آموزش اخلاق پژوهش به نویسندگان و مخاطبان کوشا باشند.

(10) در انجام وظایف سردبیری معیارهای اخلاقی و عقلانی، تحت تأثیر نیازهای مالی قرار نگیرند.

(11) سردبیران باید به اصلاحات پیشنهادی داوران و در مقابل، به پاسخ‌های مستدل و منطقی نویسندگان احترام بگذارند.

(12) سردبیران موظف هستند متناسب با عنوان هر مقاله و با توجه به زمینه تخصصی، داورانی شایسته برای مقالات انتخاب کنند.

(13) سردبیران باید مراقب باشند مقاله مشمول کپی‌رایت و سرقت علمی نباشد.

 

وظایف اخلاقی ناشر و عوامل انتشاراتی

(۱) قوانین حق‌مؤلف، و اقتباس از سایر آثار ادبی باید توسط دفتر مجله منابع آب و تغییر اقلیم رعایت شده و حق افراد در هنگام انتشار محفوظ باشد.

(2) تصمیم‌گیری دربارۀ مقالات در هر مرحله‌ای بدون توجه به جنسیت، نژاد، باورهای مذهبی، قومی، شهروندی، و یا فلسفه سیاسی نویسندگان انجام شود.

(3) اطلاعات شخصی نویسندگان مقالات برای تمامی افرادی که به آن دسترسی دارند مانند سردبیر، اعضای هیئت تحریریه، مدیر اجرایی، کارشناس مجله و سایر عوامل فعال (غیر از نویسنده مربوطه) مانند داوران، مشاوران، ویراستار، صفحه‌آرا، و ناشر امانتدار باید به‌طور کامل محرمانه تلقی شود و در هر زمانی از آن محافظت و نگهداری شود.

(4) امکان استفاده از نتایج مطالعات و پژوهش‌های دیگران باید با ارجاع‌دهی و اجازه کتبی و صریح از نویسنده انجام شود.

(5) دانشگاه قم به‌عنوان ناشر مجله، بیانیه دسترسی آزاد بوداپست را به‌طور کامل می‌پذیرد و از آن پیروی می‌کند. این مجله، یک نشریه ادواری به‌طور کامل دسترسی آزاد است. به این معنا که مقالات پس از پذیرش (به‌صورت زودآیند) و پس از چاپ (به‌صورت دسترسی آزاد و رایگان) بلافاصله از طریق اینترنت در دسترس همه کاربران قرار می‌گیرد. استفاده، توزیع و به‌‌اشتراک‌گذاری مقاله در هر رسانه، شبکه و تارنمایی مجاز است، مشروط بر این که به نویسنده و مجله به‌درستی استناد و ارجاع داده شود. مزایای دسترسی آزاد برای نویسندگان شامل (الف) حفظ حق‌مؤلف توسط نویسندگان مقاله، (ب) دسترسی رایگان و آزاد برای کلیه خوانندگان و کاربران در سراسر جهان، (پ) افزایش دسترس‌پذیری، رؤیت‌پذیری، مشاهده‌پذیری و خوانایی مقالات، (ت) افزایش استناد به مقالات، (ث) فقدان محدودیت مکانی برای دسترسی، و (ج) انتشار سریع و به‌موقع، هستند.

(6) ناشر براساس قوانین کرییتیو کامانز (CC-BY)، نویسندگان را به‌عنوان مالک و دارنده حق‌مؤلف مقاله خود بدون محدودیت به رسمیت می‌شناسد. بنابراین، نویسنده علی‌رغم این که کنترل کاملی بر اثر علمی خود دارد (به‌عنوان مثال، حق بازاستفاده، توزیع، انتشار مجدد، اشتراک‌گذاری و غیره را حفظ می‌کند)؛ اما به‌محض ارسال مقاله به نشریه، در واقع مجوز چاپ آن را پس از طی مراحل داوری به ناشر داده است.

(7) در نشریه "منابع آب و تغییر اقلیم"، کلیه مشارکت‌کنندگان در مطالعه و پژوهش موضوعات انسانی حق حفظ حریم خصوصی را دارند و پژوهشگران نباید بدون رضایت آگاهانه آن را نقض کنند. اطلاعات هویتی و شناسایی مشارکت‌کنندگان، مانند نام و نام خانوادگی، و غیره، نباید به‌صورت نوشتاری، عکس یا شجره‌نامه منتشر شود؛ مگر این که این اطلاعات برای مقاصد علمی ضروری باشد و مشارکت‌کنندگان (یا والدین یا سرپرست) رضایت آگاهانه کتبی برای انتشار را ارائه کرده باشند. رضایت‌نامه مشارکت‌کنندگان باید مطابق مقررات ملی یا قوانین محلی در دفتر نشریه، در محل کار پژوهشگران یا در هر دو جا مکتوب، مضبوط و بایگانی شود.

(8) ثبت مقاله در سامانه نشریه با ارسال رایانامه به کلیه نویسندگان مقاله اطلاع داده خواهد شد. بدیهی است درج نام نویسندگان در مقاله به منزله نقش اساسی ایشان در تدوین مقاله است. در صورتی که نویسندگان مقاله در تدوین مقاله نقشی نداشته‌اند و از نام آنها سوءاستفاده شده است، لطفاً مراتب را بلافاصله از طریق رایانامه دریافتی اطلاع دهند. همه نویسندگان مقاله در مورد اصالت اثر مسئول هستند. حق ارزیابی موارد سرقت علمی و سلب اعتبار برای مجله محفوظ است. سرقت علمی شکل‌‌های گوناگونی دارد، از جمله (الف) ثبت مقاله دیگران به نام خود، (ب) درج نام نویسندگان و پژوهشگرانی که در مقاله نقشی نداشته‌اند، (پ) کپی‌برداری یا تکرار بخش‌های قابل‌توجهی از مقاله دیگر (حتی اگر مقاله کپی‌شده مربوط به یکی از نویسندگان مقاله جدید باشد)، (ت) طرح نتایج حاصل از پژوهش‌های دیگران به نام خود، (ث) چاپ مکرر مقاله توسط نویسنده واحد در چند مجله، (ج) بیان نتایج نادرست و خلاف یافته‌های علمی یا تحریف نتایج حاصل از پژوهش؛ (چ) استفاده از داده‌های نامعتبر یا دستکاری در داده‌های پژوهش. موارد سرقت علمی و ادبی توسط مسئولان و دست‌اندرکاران مجله بررسی و برای حراست از اعتبار و زحمات دیگر پژوهشگران، بدون هیچ تساهل و چشم‌پوشی با توجه به میزان سرقت علمی به شرح ذیل برخورد قانونی می‌شود: (1) مقاله رد خواهد شد و در صورت چاپ از روی وبگاه مجله برداشته خواهد شد، (2) اسامی همه نویسندگان مقاله در سیاه‌نامه مجله قرار خواهد گرفت، (3) از مراجع قضایی ذی‌صلاح پیگیری حقوقی خواهد شد، (4) طی یک نامه رسمی پرونده سرقت علمی به گروه‌های آموزشی مرتبط در دانشگاه‌ها، سازمان‌های مربوطه و مجلات هم‌موضوع و مرتبط به اشتراک گذاشته خواهد شد، (5) مراتب طی یک نامه رسمی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دانشگاه‌ها، مؤسسه‌ها، مجلات و هر محلی که نویسندگان از امتیاز چاپ آن مقاله استفاده کرده‌اند، اطلاع داده خواهد شد.

(9) لطفاً سؤال، پیشنهاد، یا نظر خود را به‌همراه مستندات از طریق رایانامه مجله برای ما ارسال نمایید. چنان‌چه سوءرفتار پژوهشی، سرقت ادبی یا نقض قوانین نشر و حق‌مؤلف مشاهده نمودید، ما را در جریان بگذارید تا براساس قوانین COPE برخورد کنیم. پیشاپیش از شما تشکر و قدردانی می‌شود.

 از نویسندگان درخواست می‌شود تا برای کسب جزئیات بیش‌تر در مورد سرقت ادبی، اصول اخلاقی انتشار و موارد نقض اخلاق انتشار، اطلاعات عمومی در این مورد را مطالعه نماید. چند نمونه در زیر ارائه شده است:

http://www.cse.msu.edu/~alexliu/plagiarism.pdf

http://www.ethics.elsevier.com/pdf/ETHICS_PLA01a.pdf

 

اصول اخلاقی انتشار و موارد نقض آن در نشانه‌های زیر قابل دسترس است:

http://publicationethics.org/files/u7140/Principles_of_Transparency_and_Best_Practice_in_Scholarly_Publishing.pdf

http://publicationethics.org/files/u7140/Full%20set%20of%20flowcharts.pdf

http://publicationethics.org/files/Sharing%20_of_Information_Among_EiCs_guidelines_web_version.pdf

 

هم‌چنین، از نویسندگان درخواست می‌شود تا برای کسب جزئیات بیش‌تر در مورد مسئولیت‌های نویسندگان، دبیران تخصصی، و سایر موارد مرتبط در این زمینه به نشانه‌های زیر مراجعه نمایند:

http://publicationethics.org/files/Code_of_conduct_for_journal_editors_Mar11.pdf

http://publicationethics.org/files/u7140/Peer%20review%20guidelines.pdf

 

هیأت تحریریه "منابع آب و تغییر اقلیم" هرگونه تحقیق در مورد سرقت ادبی را در اولویت قرار خواهد داد و در صورت نیاز اقدام لازم را انجام خواهد داد. هر مقاله با اثبات سرقت علمی، بدون هیچ‎گونه حق پاسخ یا مذاکره رد خواهد شد.